Πρέπει να τιμωρούμε το παιδί; Υπάρχει σωστή τιμωρία;
Ίσως ασυνείδητα να φοβάστε μήπως η τιμωρία σας κάνει να χάσετε την αγάπη του παιδιού σας. Αγχώνεστε στη σκέψη ότι δεν είστε καλός γονιός. Ιδιαίτερα εάν έχετε παράπονα από τους δικούς σας γονείς.
Η τιμωρία, όμως, αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα της απαγόρευσης. Η τιμωρία καθιστά πειστική την όποια απαγόρευση. Όταν υπάρχει τιμωρία, το παιδί πείθεται για την απαγόρευση που προβάλλει ο γονιός και μαθαίνει να τη σέβεται. Κάποιες φορές τα λόγια από μόνα τους, χωρίς τιμωρία, δεν αρκούν για να απαγορεύσουν μια συμπεριφορά. Η τιμωρία βοηθά το παιδί να κατανοήσει την ύπαρξη κανόνων καθώς και την ύπαρξη κυρώσεων, όταν δε σέβεται τους κανόνες αυτούς. Αυτό αποτελεί τη βάση της εκπαίδευσης στην κοινωνική ζωή.
Με την τιμωρία, αποφεύγονται οι φωνές και ο θυμός. Είναι χίλιες φορές προτιμότερο για το παιδί να υποστεί μία τιμωρία, η οποία το απελευθερώνει, από το να υποστεί τις φωνές και το θυμό του γονιού που το ενοχοποιούν.
Ακόμη, η τιμωρία δεν πληγώνει όταν είναι συνειδητή αλλά, αντιθέτως, ανακουφίζει το παιδί. Είναι πράγματι καλύτερο να υφίσταται το παιδί μια τιμωρία, να την αποδέχεται και να την κατανοεί, παρά να διακινδυνεύει να χάσει τη στοργή και την εκτίμηση των γονιών. Θα πρέπει να θυμάστε ότι κάθε φορά που ένα παιδί παραβιάζει κάποιον κανόνα αισθάνεται να κινδυνεύει να χάσει την αγάπη του γονιού του.
Πώς θα πρέπει να γίνεται η τιμωρία του παιδιού;
Δεν είναι ωφέλιμες όλων των ειδών οι τιμωρίες. Η τιμωρία οφείλει να πληροί κάποιους όρους και να αποφεύγει αρκετές παγίδες σε σχέση με την ανατροφή ώστε να είναι τελικά επωφελής για το παιδί. Η τιμωρία, λοιπόν, πρέπει να προσπαθούμε να είναι:
– Ανάλογη της αταξίας του παιδιού και της ηλικίας του. Μικρή τιμωρία για μικρή αταξία, μεγαλύτερη τιμωρία για σοβαρότερη αταξία. Ακόμη, για την ίδια αταξία η τιμωρία διαφέρει εάν το παιδί είναι μικρότερο ή μεγαλύτερο.
– Εφαρμόσιμη. Δεν ωφελεί να απειλείτε το παιδί σας ότι θα το παρατήσετε στο δρόμο όταν γνωρίζετε πολύ καλά ότι είναι αδύνατο να πραγματοποιήσετε αυτή την απειλή (το οποίο είναι και προτιμότερο, εδώ που τα λέμε). Εάν το έχετε ήδη κάνει και ξαναγυρίσατε μετά από λίγο να το πάρετε, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι αυτό συνιστά μια απειλή εγκατάλειψης, πολύ σοβαρή για το παιδί, η οποία θα τραυματίσει την εμπιστοσύνη του προς εσάς (και γενικότερα τους ενήλικες). Δημιουργεί μεγάλη ανασφάλεια και αίσθηση ανημποριάς στο παιδί που δύσκολα επουλώνονται. Μην το επαναλάβετε.
– Ανεξάρτητη από τις ζωτικές ανάγκες του παιδιού (πχ. τροφή, ύπνος). Δε χρειάζεται να δημιουργηθεί στο παιδί η εντύπωση ότι ο ύπνος είναι τιμωρία ή το επιδόρπιο ανταμοιβή.
– Ανεξάρτητη από το γεγονός ότι το παιδί μεγαλώνει. Εάν του στερείτε το χαρτζιλίκι παύετε να το αναγνωρίζετε ως ώριμο και ικανό να αναλάβει την ευθύνη αυτή. Δε θα πρέπει το γεγονός ότι μεγαλώνει να συνδυάζεται με απέχθεια.
– Άσχετη από τις δουλειές του σπιτιού (πχ. στρώσιμο κρεβατιού, συμμάζεμα δωματίου). Είναι φυσικό το παιδί να βοηθάει στο σπίτι και δε θα πρέπει να δημιουργείται η εντύπωση ότι αυτό αποτελεί τιμωρία.
– Να μη συνδυάζεται με τη σχολική μελέτη. Υποχρεώνοντας το παιδί να γράψει την ίδια φράση εκατό φορές του δημιουργούμε την εντύπωση ότι η μάθηση είναι τιμωρία. Αυτό αποτρέπει το παιδί από την ανάληψη των ευθυνών του ως μαθητή και τη μελέτη με ευχαρίστηση.
– Να μη συνδέεται με τις ουσιαστικές χαρές όλων των παιδιών. Στερώντας του τα δώρα γενεθλίων ή να πάει σε μια γιορτή, τιμωρούμε το παιδί πολύ σκληρά. Οι γιορτές, τα γενέθλια, τα δώρα είναι σταθμοί που το παιδί περιμένει με λαχτάρα. Αυτά τροφοδοτούν τα όνειρα και τις αναμνήσεις του. Εάν τα συνδέσετε με την τιμωρία, το παιδί χάνει όχι μόνο την εμπιστοσύνη αλλά και το κέφι του. Θυμηθείτε: το παιδί χρειάζεται τη χαρά της ζωής προκειμένου να αναπτυχθεί.
– Ποτέ ταπεινωτική ή βίαιη.
– Απλή. Δε χρειάζεται να εξαντλούμε τη φαντασία μας, καθώς τότε προσεγγίζουμε σαδιστικές συμπεριφορές.
– Να γίνεται πάντα σε συνδυασμό με εξηγήσεις. Θα πούμε: «Σου εξήγησα τι περίμενα από σένα. Δε σεβάστηκες τη συμφωνία μας. Σε τιμωρώ γι’ αυτό που έκανες» – και όχι «…γιατί είσαι κακό παιδί, φρικτό κι απαίσιο…».
Παραδείγματα αποδεκτής τιμωρίας
– Να υποχρεώνετε το παιδί, ακόμη κι όταν είναι αρκετά μικρό, να ζητάει συγγνώμη. Βέβαια, όταν πρόκειται για κάποιον τρίτο, δε χρειάζεται να επιμείνετε να το κάνει αυτοπροσώπως, μπορείτε στην ανάγκη να το κάνετε εσείς αντί για κείνο, παρουσία του.
– Να απομονώνετε το παιδί στο δωμάτιό του, λέγοντάς του: «Έκανες μια ανοησία. Πήγαινε να σκεφτείς και θα το ξανασυζητήσουμε αργότερα».
– Να του στερείτε την τηλεόραση, τα DVD, τον υπολογιστή ή το tablet για λίγες μόνο ώρες/ μέρες.
– Να κόβετε για λίγο τις μικρές καθημερινές χαρές που συνήθως του προσφέρετε: το μπισκότο, το βιβλίο με τις εικόνες, το φίλο που έρχεται να παίξει μετά το σχολείο – αλλά όχι το πάρτι που ήταν καλεσμένο.
– Να το αφήνετε να επανορθώνει το σφάλμα του. Αυτό αφορά μια απλή παιδαγωγική αρχή: το παιδί που έκανε μια κουταμάρα πρέπει με τον τρόπο του να επανορθώσει. Είναι δικό του θέμα να βρει με ποιον τρόπο θα το κάνει. Πείτε του: «Έκανες μια ανοησία, γι’ αυτό θα κάνεις κάτι για να επανορθώσεις». Να θυμάστε ότι ένα παιδί που βρίσκει λύσεις για να εξιλεωθεί από τα λάθη του, αποκτά την αίσθηση πως υπάρχει, είναι υπεύθυνο και αυτόνομο.
Διαβάστε επίσης:
Μάθετε Περισσότερα
Γιατί πρέπει να μάθετε να λέτε «όχι» στο παιδί σας
Το παιδί σας απαιτεί συνέχεια μικροπράγματα ή προσπαθεί να παραβεί τους κανόνες σας (να μαζεύει τα παιχνίδια του, να πέφτει νωρίς για ύπνο κλπ.) κι εσείς αισθάνεστε ότι υποχωρείτε πολύ συχνά.
Η αδυναμία σας να πείτε «όχι» στο παιδί σας μπορεί να εκφράζει ενοχές γιατί δεν το βλέπετε πολύ και δε θέλετε να το «τυραννάτε», αμφιβολίες και αντίδραση σε σχέση με τη δική σας πιθανή αυστηρή ανατροφή, εξουθένωση και έλλειψη αντοχών να μπείτε σε ένα παιχνίδι εξουσίας ή ακόμη και βιασύνη γιατί δε μπορείτε πχ. να χρονοτριβείτε δυο ώρες με το πρωινό ντύσιμο και προτιμάτε να το κάνετε οι ίδιοι.
Γιατί είναι ανάγκη να μάθετε να λέτε «όχι» και να βάζετε όρια
Όταν του λέτε «όχι», βοηθάτε το παιδί σας να χτίσει την προσωπικότητά του και να εξελιχθεί σε ένα συγκροτημένο, υπεύθυνο και ανεξάρτητο άτομο. Η ματαίωση και η απαγόρευση αφορούν απαραίτητες εμπειρίες για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού σας το οποίο πρέπει να μάθει να παραιτείται από την άμεση ικανοποίηση καθεμιάς επιθυμίας του.
Αντίθετα απ’ ό, τι ίσως πιστεύετε, το «όχι» καθησυχάζει τα παιδιά. Τα όρια που θέτετε δίνουν στο παιδί ένα αίσθημα ασφάλειας, και όχι ταπείνωσης όπως ίσως πιστεύετε. Όταν μένετε σταθεροί στο στόχο που βάλατε πριν από την κρίση, χωρίς να υποχωρείτε μπροστά στις εκρήξεις θυμού του, δίνετε στο παιδί σας τα πρώτα σημεία αναφοράς. Από την άλλη, ένα παιδί που βλέπει πως με τα ουρλιαχτά του πετυχαίνει το στόχο του τελικά, θα αισθανθεί άγχος λόγω της απουσίας ορίων σε αυτή του την παντοδυναμία. Το να κατανοούμε τις ανάγκες του παιδιού δε συνεπάγεται υποχωρητικότητα και ασυδοσία.
Βάζοντας όρια αποφεύγετε την παγίδα του «γονιού-φίλου». Όταν κανείς είναι «γονιός-φίλος» είναι σα να αντιμετωπίζει το παιδί του ισότιμα, ως συνομήλικο φίλο, δηλαδή ως ολοκληρωμένο άτομο. Αυτό σημαίνει ότι παραγνωρίζονται τα ψυχολογικά στάδια της ανάπτυξης του παιδιού. Το παιδί έχει ανάγκη έναν αποφασιστικό γονέα, που παραμένει σταθερά στη θέση του, ένα γονέα ενήλικο πάνω στον οποίο θα μπορέσει όποτε το χρειαστεί να στηριχτεί.
Όταν εκπληρώνετε κάθε επιθυμία του παιδιού σας, το μεγαλώνετε σε έναν απατηλό κόσμο όπου θεωρεί ότι μπορεί να κάνει τα πάντα. Αυτό εμποδίζει το παιδί να βιώσει την πραγματικότητα και το καθιστά ανίκανο να ανεχτεί τις απαγορεύσεις, τις στερήσεις και τις ματαιώσεις. Κατά την εφηβεία, ένα παιδί που έχει στερηθεί τα παραπάνω είναι πιθανό να μπει στον πειρασμό να τα αναζητήσει ακόμη και μέσα από αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Όταν θέτετε όρια στο παιδί σας, σταματάτε να δυσκολεύετε τη ζωή σας. Το να υποχωρείτε μονίμως καταντάει σκλαβιά. Στο τέλος, συνειδητά ή ασυνείδητα, καταλήγει κανείς να μισεί τον τύραννό του.
Μάθετε Περισσότερα