Κατάθλιψη: τι είναι και πώς μπορεί να βοηθηθεί κάποιος (α’ μέρος)
Η κατάθλιψη αφορά μια διαταραχή η οποία επηρεάζει τη διάθεση και τις σκέψεις, και η οποία συνοδεύεται συνήθως από σωματικές ενοχλήσεις. Το άτομο με κατάθλιψη βιώνει αλλαγές στις διατροφικές του συνήθειες, στον ύπνο, στον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον εαυτό του αλλά και στον τρόπο με τον οποίο σκέπτεται και αντιλαμβάνεται τις γύρω του καταστάσεις. Η κατάθλιψη δεν αφορά το φυσιολογικό καταθλιπτικό συναίσθημα το οποίο περνά γρήγορα και έχει μικρότερη ένταση. Στην κατάθλιψη το συναίσθημα αυτό υπάρχει σε μεγάλη ένταση, διαρκεί περισσότερο και οδηγεί σε έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου στους περισσότερους τομείς της ζωής του.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης
Η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από μια σειρά συμπτώματα που επηρεάζουν πολλούς τομείς της ζωής του ατόμου. Όποιος έχει κατάθλιψη δεν εμφανίζει απαραίτητα όλα τα συμπτώματα της διαταραχής. Κάποια άτομα παρουσιάζουν πολλά, κάποια άλλα λιγότερα. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων διαφέρει από το ένα άτομο στο άλλο, αλλά και στο ίδιο το άτομο με την πάροδο του χρόνου. Πιο συγκεκριμένα, ένα άτομο με κατάθλιψη μπορεί να εμφανίσει τα παρακάτω συμπτώματα:
-Καταθλιπτική διάθεση. Διαρκεί το μεγαλύτερο μέρος της μέρας, σχεδόν κάθε μέρα, για ένα διάστημα δύο εβδομάδων.
-Απώλεια της ευχαρίστησης και μείωση του ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που θεωρούνταν ευχάριστες κατά το παρελθόν.
–Άγχος. Κάποιες φορές εμφανίζεται με τη μορφή εσωτερικής δυσφορίας, φόβου και αισθήματος επικείμενου κινδύνου.
-Διαταραχές στον ύπνο. Το σύμπτωμα αυτό παρουσιάζεται με διάφορους τρόπους. Κάποια άτομα με κατάθλιψη κοιμούνται πάρα πολλές ώρες, κάποια δεν μπορούν να κοιμηθούν καθόλου και άλλα κάνουν πολύ ακανόνιστο ύπνο, δηλαδή ξυπνούν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας ή δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν.
-Διαταραχές της όρεξης. Συνήθως η κατάθλιψη προκαλεί απώλεια της όρεξης με επακόλουθο την απώλεια βάρους. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί το αντίθετο σύμπτωμα, δηλαδή αυξημένη όρεξη για φαγητό και αυξημένο σωματικό βάρος, συνοδευόμενα από κρίσεις βουλιμίας με επεισόδια υπερφαγίας.
-Κόπωση, εξάντληση, απώλεια ενεργητικότητας. Συχνά το άτομο παραπονιέται ότι αισθάνεται κουρασμένο ή εξαντλημένο, σαν όλη η ενέργεια και ζωτικότητά του να το έχουν εγκαταλείψει. Μπορεί να παραμένει σε αδράνεια σε όλη τη διάρκεια της μέρας.
-Ελάττωση της σεξουαλικής διάθεσης. Ακόμη και αν το άτομο έχει σεξουαλικές επαφές, δεν επιθυμεί να κάνει σεξ και δεν αισθάνεται ευχαρίστηση.
-Ανημπόρια, απογοήτευση, ανησυχία και απαισιοδοξία για το μέλλον. Το άτομο τα βλέπει όλα μαύρα και θεωρεί ότι έτσι και θα παραμείνουν.
-Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη σκέψη, τη μνήμη και τη λήψη αποφάσεων. Η ενασχόληση με τις καταθλιπτικές σκέψεις είναι τόσο έντονη και επηρεάζει σε τέτοιο βαθμό τη συγκέντρωση ώστε συχνά το άτομο αναφέρει ότι δυσκολεύεται να διαβάσει ή ακόμη και να παρακολουθήσει ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα.
-Αισθήματα και σκέψεις ενοχής, αναξιότητας και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το άτομο κατηγορεί υπερβολικά τον εαυτό του για οτιδήποτε αρνητικό συμβαίνει ή θεωρεί ότι τιμωρείται για λάθη του παρελθόντος, ότι δεν αξίζει τίποτε κλπ.
-Σωματικά συμπτώματα που δεν εξηγούνται από ιατρικές εξετάσεις και δεν ανταποκρίνονται σε φαρμακευτική αγωγή. Τέτοια συμπτώματα είναι πονοκέφαλοι, πόνοι στη μέση, εμετός, ναυτία, κράμπες, δυσκοιλιότητα, πόνος στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή.
-Εμμονή σε σκέψεις θανάτου και αυτοκτονικές ιδέες. Κάποιες φορές το άτομο αισθάνεται τόσο απελπισμένο που σκέπτεται την αυτοκτονία. Η απόπειρα αυτοκτονίας είναι η πλέον σοβαρή και επικίνδυνη επιπλοκή της κατάθλιψης. Σε άτομα με βαριά κατάθλιψη είναι ιδιαίτερα αυξημένος ο κίνδυνος αυτοχειρίας.
Για να δοθεί η διάγνωση της κατάθλιψης θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον πέντε από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν. Σε αυτά θα πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνονται η καταθλιπτική διάθεση και η απώλεια ευχαρίστησης (ανηδονία).
Πώς αντιμετωπίζεται η κατάθλιψη
Η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων είναι πολύ πιθανό να μειώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης που σχετίζονται με το αυτόνομο νευρικό σύστημα, δηλαδή τη διαταραχή στην όρεξη και την απώλεια βάρους, τη δυσκολία στον ύπνο, τη μειωμένη ενεργητικότητα, την ελαττωμένη σεξουαλική διάθεση, την απώλεια ευχαρίστησης, την επιβράδυνση της σκέψης, του λόγου και των κινήσεων, τον εκνευρισμό, την ανησυχία, την ένταση, τις μεταβολές της συναισθηματικής διάθεσης κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις βοηθούν κυρίως στη μείωση των «ψυχολογικών» συμπτωμάτων της κατάθλιψης, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έλλειψη ελπίδας, το αίσθημα ανημπόριας, τα συναισθήματα ενοχής, οι αυτοκτονικές σκέψεις. Αυτή η βελτίωση πετυχαίνει με τη σειρά της την ανακούφιση των «σωματικών» συμπτωμάτων.
Χρησιμοποιούνται τεχνικές που αποσκοπούν να αυξήσουν τις δραστηριότητες από τις οποίες ο ασθενής αντλεί ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Ακόμη, το άτομο βοηθιέται να αναπτύξει δεξιότητες και ικανότητες προκειμένου να αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά τα δύσκολα γεγονότα ζωής, καθώς και να ανακτήσει τις κοινωνικές του δεξιότητες όταν αυτές έχουν εκλείψει. Επίσης, το άτομο διδάσκεται νέους τρόπους συμπεριφοράς, κυρίως όμως η προσπάθεια επικεντρώνεται στην αλλαγή του λανθασμένου τρόπου σκέψης, ο οποίος θεωρείται χαρακτηριστικός της κατάθλιψης, και στην αντικειμενικότερη αξιολόγηση της πραγματικότητας.
Συνεχίζεται… εδώ
Μάθετε Περισσότερα
“Έχει πολλές δυσκολίες στο σχολείο. Είναι ‘κακός’ μαθητής;”
Μόλις πέρασε το πρώτο τρίμηνο και ήδη έχει βγει η ετυμηγορία. Οι βαθμοί στον έλεγχο είναι πολύ χαμηλοί και η δασκάλα του σχολιάζει ότι “δε μελετά αρκετά” και “δεν συμμετέχει στην τάξη”. Εσείς πανικοβάλλεστε ήδη για το ποιο θα είναι το ακαδημαϊκό και επαγγελματικό του μέλλον.
Πώς αντιλαμβανόμαστε ότι ένα παιδί αντιμετωπίζει δυσκολίες;
-Στο νηπιαγωγείο η νηπιαγωγός σας έχει επισημάνει ότι το παιδί δεν παρακολουθεί τις ομαδικές δραστηριότητες, δεν υπακούει στις οδηγίες της, απομονώνεται και κλείνεται στον εαυτό του, δε συγκεντρώνεται, είναι επιθετικό, καταστρέφει τη δουλειά του ή τη δουλειά των άλλων…
-Στην πρώτη δημοτικού, η δασκάλα σας ενημερώνει σχετικά με την εργασία και τη συμπεριφορά του παιδιού.
Αντιμετωπίζει δυσκολίες. Γιατί;
-Το παιδί είναι μικρότερο σε ηλικία από τα υπόλοιπα παιδιά, δεν έχει την ίδια ωριμότητα ή την ίδια αυτονομία, κουράζεται ευκολότερα από τους συμμαθητές του.
–Δεν έχει ακόμη καταλήξει στην πλευρίωσή του, αν είναι δεξιόχειρας ή αριστερόχειρας, στο γράψιμο και αποσυντονίζεται.
–Το λεξιλόγιό του δεν είναι ακόμη αρκετά πλούσιο ή έχει κάποια δυσκολία στο λόγο (πχ. τραύλισμα).
-Δε νιώθει άνετα με το σώμα του, είναι ντροπαλό, δεν μπορεί να πάρει πρωτοβουλίες και δε συμμετέχει αρκετά στα ομαδικά παιχνίδια. Ή, αντίθετα, είναι ιδιαίτερα “ενεργητικό”, υπερκινητικό, ασταθές και με έλλειψη συγκέντρωσης σε πιο διανοητικού χαρακτήρα δραστηριότητες.
–Μόλις μετακομίσατε, μόλις απόκτησε ένα αδερφάκι, μόλις πήρατε διαζύγιο ή πέθανε κάποιος από τους παππούδες.
–Εξασκείτε (συνειδητά ή ασυνείδητα) πάνω στο παιδί μια πίεση σε σχέση με ένα ιδανικό πρότυπο το οποίο επιθυμείτε να το δείτε να το ακολουθεί. Το παιδί το νιώθει, κι αυτό οδηγεί στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Αντί να ενδυναμώνουμε την αυτοπεποίθησή του, ενθαρρύνουμε το παιδί να υιοθετήσει καταστροφικές συμπεριφορές, όπως ο φόβος της αποτυχίας ή η φυγή μπροστά στον κίνδυνο. Τοποθετώντας πολύ ψηλά την επιτυχία, το παιδί γίνεται πολύ ευάλωτο απέναντι στην αποτυχία. Διδάσκοντας, όμως, στο παιδί την αξία της συγκέντρωσης, της στρατηγικής και της μελέτης για να πετύχει καλά αποτελέσματα, το ενθαρρύνουμε να υποστηρίζει τους στόχους του και τη φιλοδοξία του και να διατηρεί τις επιτυχίες του. Έτσι, ο μαθητής που επαινείται για τις προσπάθειές του, αντί για την καλή βαθμολογία, επικεντρώνεται στο στόχο της μάθησης και στις στρατηγικές που χρειάζεται να χρησιμοποιήσει για να επιτύχει.
–Το παιδί σας βρίσκεται στο επίκεντρο κάποιας παιδαγωγικής διαμάχης ανάμεσα στον πατέρα του και εσάς, διαμάχης που δεν το αφήνει ελεύθερο να μάθει.
–Φορτώσατε τον ελεύθερο χρόνο του παιδιού με υπουργικό πρόγραμμα, πιάνο, χορό, ξένες γλώσσες, μπάσκετ, και έχει τόσο πολλά να κάνει μετά το σχολείο, που στην τάξη ξεκουράζεται.
Τι μπορείτε να κάνετε
Το παιδί διαθέτει μια ολόκληρη χρονιά για να αφομοιώσει το πρόγραμμα και τις απαραίτητες γνώσεις. Το παιχνίδι δεν έχει κριθεί από τα Χριστούγεννα, κι ακόμη λιγότερο από νωρίτερα.
Κάντε μια συνάντηση με τη δασκάλα για να μάθετε περισσότερα. Εξηγήστε στο παιδί ότι θα συναντήσετε τη δασκάλα, όχι για να το ελέγξετε, αλλά με σκοπό να συνεργαστείτε μαζί της. Πείτε του: “Θα πάμε να δούμε τη δασκάλα σου γιατί μας φαίνεται στον πατέρα σου κι εμένα, ότι δεν είσαι πολύ άνετος και πως πρέπει να δούμε πού βρίσκεσαι”.
Την ημέρα της συνάντησης πηγαίνετε, εάν είναι δυνατό και οι δύο γονείς, και συζητήστε με τη δασκάλα σχετικά με τη συμμετοχή του παιδιού στις γραπτές και προφορικές εργασίες (εάν υπάρχει κάποια δυσκολία σε σχέση με τα άλλα παιδιά στην ανάγνωση, στο γράψιμο κλπ., εάν έχει δυσκολίες στον κινητικό συντονισμό, εάν ξεχωρίζει το δεξί από το αριστερό) και τη συμπεριφορά του (αν σέβεται τους κανονισμούς, αν έχει φίλους, πώς τα πηγαίνει με τη δασκάλα του).
Να ακούσετε τις παρατηρήσεις της δασκάλας αλλά να μη βγάλετε βιαστικά πανικόβλητα συμπεράσματα. Αν η δασκάλα σας προειδοποιεί, είναι για να σας επιτρέψει να βοηθήσετε το παιδί σας, όχι για να το χαντακώσει. Ακόμη, μην αρχίσετε τις ενοχοποιητικές κουβέντες. Μην πείτε στο παιδί “Δε θα κάνεις τίποτα στη ζωή σου!” ή ακόμη χειρότερα “Μετά από όλα αυτά που κάνουμε για σένα!”. Μην τιμωρείτε το παιδί γιατί έτσι δεν μπορεί να νιώσει χαρούμενο που μαθαίνει και αποθαρρύνεται.
Συχνά μια μικρή αλλαγή αρκεί για να βελτιωθεί η κατάσταση, πχ. μια διαφορετική οργάνωση του προγράμματος της μελέτης ή του ελεύθερου χρόνου. Σκεφτείτε. Ενδιαφερθείτε για τα πράγματα που μαθαίνει, για τις γνώσεις του, τις συγκινήσεις του, το περιεχόμενό τους, το νόημά τους, πολύ περισσότερο απ’ ό, τι για τη μορφή και τα επιμέρους αποτελέσματα.
Εάν η κατάσταση δε δείχνει βελτίωση
Οι σχολικές δυσκολίες μπορεί να χρειάζονται την επίβλεψη κάποιου ειδικού. Μη διστάσετε να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία που θα μπορέσει να κάνει μια σωστή διάγνωση και να σας συμβουλεύσει πώς να βοηθήσετε το παιδί σας.
Να θυμάστε ότι κάθε περίοδος εκμάθησης περιλαμβάνει επιτυχίες και αποτυχίες και πως όλα τα παιδιά δεν μπορούν να είναι άριστοι μαθητές. Η ανάπτυξη και η πνευματική άνθηση του παιδιού δεν ακολουθούν μια ευθεία γραμμή. Το παιδί δεν είναι μια “μηχανή” βαθμών και η σχολική του διαδρομή όπως και το μέλλον του δε συνοψίζονται σε βαθμούς και παρατηρήσεις. Μάθετε να συγχαίρετε το παιδί σας για τις άλλες του κατακτήσεις (αυτονομία, εξωσχολικές δραστηριότητες κλπ.), την περιέργειά του, την αίσθηση παρατηρητικότητάς του και την ευαισθησία του (αίσθηση της φιλίας, σεβασμό των άλλων, γενναιοδωρία).
Διαβάστε ακόμη:
Τι συμβαίνει στο γραφείο του ψυχολόγου: Tι να πω στο παιδί μου
Μάθετε Περισσότερα